Przeczytałam, to się wypowiem: „Piarżysko” Michał Jagiełło (wideo)

Tym razem publikacja wyróżniająca się na tle pozostałych, prezentowanych w tym cyklu, bo nosząca znamiona pracy naukowej, literaturoznawczej. Autor – Michał Jagiełło – postawił przed sobą zadanie: przypomnieć wypowiedzi o Tatrach i Zakopanem, publikowane w prasie od połowy XIX do początku XX wieku. W kręgu jego zainteresowań znalazły się zarówno opinie i artykuły znanych literatów, jak i tych nieco zapomnianych postaci.

Piarżysko to – wedle słownikowej definicji – teren pokryty piargami. Czym są piargi? To rumowiska, nagromadzenie ostrych okruchów skalnych, które odpadły od stromego zbocza, głównie w wyniku procesu wietrzenia, czyli rozpadu skał na skutek działania: powietrza, wody czy słońca.

Michał Jagiełło – poeta, publicysta, eseista, ale też przewodnik tatrzański i ratownik TOPR – użył tego określenia w funkcji metafory. Sam zresztą pisze o tym tekście, pełniącym rolę wstępu:

„W naszej materialnej rzeczywistości tak już jest: z góry, w dół, z wysokiej grani otulanej przez mgły rozpoznawalności – w zapomnienie typowe dla zwyczajnego piarżyska. Od mocno posadowionych w historii literatury pisarzy, po kamyki-postaci wydobyte z piarżyska zapomnienia na światło czytelniczej łaskawości.”

[s. 5]

Jagiełło śledzi w „Piarżysku” m.in. zakopiańskie i tatrzańskie wątki, pojawiające się w prywatnej korespondencji Adama Asnyka, publicystyce Bolesława Prusa, przypomina zagubiony w niepamięci reportaż Mariana Gawalewicza, wrażenia z wyprawy na Orawę Antoniego Sygietyńskiego, opinie o górach Kazimierza Przerwy-Tetmajera zawarte w jego korespondencji prasowej, szkicach i felietonach.

Podstawą tej publikacji są źródła – gęsto cytowane, stają się nośnikiem informacji m.in. o tym jak zmieniało się i rozwijało Zakopane, o zdobywaniu kolejnych szczytów, pokonywaniu forsownych tras, powstaniu Towarzystwa Tatrzańskiego i Towarzystwa Ratunkowego, rosnącej popularności stylu zakopiańskiego czy sporu o Śląsk Cieszyński, Spisz i Orawę.  Odbijają się w nich nastroje społeczne, omawiane są aktualne ówcześnie tematy i problemy, ale zdarzają się też opisy scen z życia środowiska artystycznego, plotki i anegdoty.

Sporo miejsca poświęcił autor Góralom – nie tylko postaciom legendarnych przewodników, ale też temu jak różnie byli odbierani mieszkańcy Podhala i jaki wpływ wywarła na nich rosnąca popularność turystyki górskiej.

Tekstem najobszerniejszym, ale też najbardziej przejmującym, jest ten dotyczący Kazimierza Przerwy-Tetmajera – znakomitego poety i prozaika, silnie związanego z Podhalem, góralszczyzną i Tatrami. Swoje górskie zachwyty zawarł m.in. w cyklu nowel „Na skalnym Podhalu”, niepokoje – w prywatnej korespondencji i artykułach prasowych. Wśród Górali był postacią znaczącą, zaangażowaną w działalność na rzecz rozwoju turystyki tatrzańskiej i Zakopanego. Niestety, w pewnym momencie problemy zdrowotne skutecznie uniemożliwiły mu wycieczki w wyższe partie ukochanych gór, a sam poeta zaczął siłą rzeczy ograniczać swą aktywność, z wyjątkiem zrywu, związanego z wspomnianym już sporem o Spisz i Orawę – był zwolennikiem scalenia „ziem góralskich” w granicach Polski.

O pozycji Tetmajera niech świadczy fakt, że gdy znajdował się w fatalnej sytuacji finansowej, stworzono w ramach oddolnej inicjatywy tzw. „Fundusz Tetmajerowski”, na który dobrowolnie wpłacano środki, mające wspomóc poetę. Ten jednak, większość pieniędzy przekazał „bardziej potrzebującym”.

Jeśli interesuje Was historia Tatr i Zakopanego, życie młodopolskich przedstawicieli świata kultury czy obecność góralskich i tatrzańskich wątków w literaturze przełomu XIX i XX w., a przy tym nie macie problemu z tą specyficzną formą, jaką jest naukowe opracowanie tematu, to polecam Wam zajrzeć do tej książki. Ciekawa alternatywa dla „górskich” publikacji w postaci współczesnych reportaży, biografii i wspomnień, jakich sporo pojawiło się na rynku wydawniczym na przestrzeni ostatnich lat.

Wydawca o książce:

Fascynacja górami, któż z nas jej nie doświadczył? Zachwyt ich potęgą, majestatem i tajemniczością nie był także obcy wizytującym Zakopane i okolice pierwszym turystom XIX wieku. Byli wśród nich wielcy pisarze (B. Prus, A. Asnyk, K. Przerwa-Tetmajer), malarze (W. Gerson, S. Witkiewicz), politycy, dziennikarze i ciekawi świata podróżnicy. Niektórzy opisali swoje wrażenia i przeżycia, publikując je w gazetach i tomach wspomnień.

Niniejsza książka zbiera wiele z tych relacji i zapisków. Opatrzone ciepłym, serdecznym komentarzem Michała Jagiełły są źródłem wiedzy o odkrywaniu piękna Tatr, kultury ich mieszkańców, opisem bohaterów wypraw górskich.

Publikację zrealizowano przy współpracy Muzeum Tatrzańskiego im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem.

Autor: Michał Jagiełło

Tytuł: Piarżysko. Tatry i Zakopane w reportażach prasowych przełomu XIX i XX wieku

Wydawca: Wydawnictwo Iskry

Rok wydania: 2019

Ilość stron: 412

Oprawa: twarda

ISBN: 978-83-244-1030-9