Świat apaszy bądź apaszów (ponoć obie formy poprawne), prostytucja, hazard, bieda, największe legendy przestępczego światka opiewane w warszawskich balladach, początki kobiecej policji i zmagania stróżów prawa – nie tylko z bandytami, ale też z niechęcią społeczeństwa. O tym wszystkim, i kilku innych mrocznych obliczach przedwojennej Warszawy, pisze w swojej książce „Grzechy Paryża Północy”, historyk, filozof i publicysta Paweł Rzewuski.
Lubimy stawiać pomniki, lubimy upiększać i wygładzać rzeczywistość, sprawnie pomijając niektóre fakty. Uwielbiamy tworzyć legendy – romantyczne wizje poszczególnych osób, miejsc i wydarzeń. Społeczeństwa, ludzkie wspólnoty czy zbiorowości potrzebują tego typu opowieści, będących nośnikiem wartości i wzorem pożądanych postaw. Taki los legendy przypadł poniekąd w udziale przedwojennej Warszawie, uwiecznionej w licznych, ulicznych balladach. Któż nie zna tragiczno-romantycznej historii apasza Staśka i jego ukochanej Hanki? Jeśli jednak uważnie wsłuchać się w słowa piosenki i wnikliwie przeanalizować dokumenty i artykuły prasowe, dotyczące naszej stolicy w okresie dwudziestolecia międzywojennego, wyraźnie widać, że piękny i bogaty „Paryż Północy” miał też drugie, szpetne oblicze.
Paweł Rzewuski odmitologizowuje i odromantycznia wizję przedwojennej Warszawy, sięga do dzieł ówczesnych pisarzy, artykułów prasowych, publikacji naukowych oraz… wspomnianych już ulicznych ballad, które stały się punktem odniesienia i motywem przewijającym się w całej książce. Jednocześnie już na wstępie autor podkreśla, że nie chce burzyć tego wyidealizowanego obrazu stolicy, a jedynie go dopełnić.
Rzewuski zabiera Czytelnika w podróż w czasie, prezentując najbardziej charakterystyczne punkty na mapie miasta, takie jak: słynny bazar Kercelak, gdzie nie tylko handlowano czym się dało, ale też gdzie zatrudniano do tzw. „brudnej roboty” – napadów, kradzieży, morderstw, „Bar u Joska”, gdzie obok przedstawicieli przestępczego światka, spotykali się politycy, szlachta i generałowie czy kolonie: żoliborska i annopolska, czyli osiedla „baraków biedy” – zbiorowiska ludzi ubogich, nie mających się gdzie podziać w mieście, zmagającym się z falą bezdomności.
Warszawa była miastem kontrastów – z jednej strony eleganckie sklepy, drogie restauracje i dancingi, z drugiej bród, ubóstwo i przestępczość.
Rzewuski, opisując poszczególne zjawiska, wskazuje również na ich przyczyny. Przedwojenna stolica musiała stawić czoła powszechnemu żebractwu, prostytucji, handlem żywym towarem, fałszerstwom i kradzieżom. Ówczesnemu społeczeństwu nieobce było radzenie sobie z rzeczywistością przy pomocy alkoholu, coraz popularniejszych narkotyków czy hazardu.
Ciekawym i całkowicie obcym mi wcześniej wątkiem było powstanie policji kobiecej oraz postać Stanisławy Paleolog – pierwszej kobiety w polskiej policji. Oddziały kobiece zostały skierowane przede wszystkim do pracy z nieletnimi, przypadków przemocy domowej, wykorzystywania seksualnego kobiet i dzieci, spraw dotyczących handlu ludźmi i sutenerstwa. Funkcjonariuszki współpracowały też z organizacjami pomocowymi, których celem była ochrona i poprawienie losu kobiet.
Rzewuski pisze też o takich sprawach jak: podziemie aborcyjne, związki polityków oraz weteranów wojennych ze światem przestępczym czy podejście do homoseksualizmu – z jednej strony zakazanego, lecz z drugiej w niektórych kręgach tolerowanego, a nawet modnego. Pokazuje jak rodziły się największe legendy warszawskich rzezimieszków, m.in. Stanisława Cichockiego „Szpicbródki” okrzykniętego królem polskich kasiarzy, właściciela Domu Bankowego i finansowego oszusta Stanisława Kwinty czy Feliksa Zdankiewicza – króla warszawskich złodziei.
Publikacja jest bogato ilustrowana zdjęciami z okresu dwudziestolecia międzywojennego, co stanowi jej niewątpliwy atut. Czyta się to znakomicie – jest interesująco, a miejscami zaskakująco. Miłośnikom historii, ale niekoniecznie jej batalistycznego oblicza, polecam bardzo.
Wydawca o książce:
Mroczne miasto bezdomnych, prostytutek i handlarzy kobiet.
Żywy portret międzywojennej Warszawy.
Jaka była Warszawa międzywojnia? Czy romantyczny, ciepły obraz przedwojennego przestępcy ze stolicy ma coś wspólnego z ówczesną rzeczywistością?
Opierając się na wielu szerzej nieznanych źródłach historycznych, Paweł Rzewuski kreśli żywy portret warszawskiego marginesu. Opisuje przyczyny biedy i niektórych przestępstw, problem prostytucji oraz handlu kobietami, a także najgłośniejsze morderstwa, przestępstwa i oszustwa rozgrywające się w „Paryżu Północy”.
Wciągająca opowieść o niechlubnym życiu Warszawy, pełna wyrazistych postaci i wstrząsających historii. Czyta się jak najlepszą powieść sensacyjną i kryminał w jednym.
Tytuł: Grzechy „Paryża Północy”. Mroczne życie przedwojennej Warszawy
Autor: Paweł Rzewuski
Wydawca: Wydawnictwo Literackie
Rok wydania: 2019
Ilość stron: 464
Oprawa: zintegrowana
ISBN: 978-83-08-06949-3