Powieść historyczna, kryminał i romans w jednym – tak najkrócej można opisać dwutomowy cykl „Czas zapomnienia” Joanny Jax. Przyjrzyjmy się nieco bliżej temu gatunkowemu miksowi.
Joanna Jax uważana jest za jedną z najpopularniejszych polskich autorek powieści historycznych. Czytelnicze serca podbiła wielotomowymi cyklami, m.in. „Sagą wołyńską” czy sagą von Becków. Lekkie pióro, wciągające fabuły, solidnie przygotowane tło historyczne i wątki miłosne – to wszystko sprawiło, że Jax zyskała stałe grono wiernych czytelników, wśród których dominują kobiety.
Tym razem, do swojej stałej kompozycji gatunkowej postanowiła jednak dorzucić rozbudowany wątek kryminalny. Tak powstał cykl „Czas zapomnienia”, składający się z dwóch tomów: „O północy w Berlinie” oraz „Kair, czwarta rano”.
Główną bohaterkę, Ann-Katrin Schneider poznajemy w Berlinie, w 1947 roku. Kobieta pracuje jako dziennikarka, a prawdziwą tożsamość ukrywa pod przybranym nazwiskiem, bojąc się konsekwencji swoich czynów z przeszłości i nie chcąc spotkać dawnych znajomych, m.in. Connora Evansa, byłego agenta brytyjskiego wywiadu, z którym pierwotnie połączyło ją gorące uczucie, lecz na skutek pewnych wydarzeń przerodziło się w – delikatnie rzecz ujmując – obustronną niechęć.
Gdy Ann-Katrin dowiaduje się, że za pośrednictwem Międzynarodowego Czerwonego Krzyża poszukuje jej niejaki doktor Alfred Klein, odnajduje lekarza w berlińskim szpitalu. Ten jednak wpada w popłoch i umawia się na spotkanie z nią we własnym mieszkaniu, pod osłoną nocy. Kiedy zaciekawiona Ann-Katrin dociera na miejsce, zastaje zdemolowane wnętrze i zwłoki doktora Kleina.
Miejscowy policjant, Erik Weber, rozpoczyna śledztwo, lecz w zrujnowanym Berlinie, rozwiązanie zagadki zabójstwa wcale nie jest łatwe. Sprawę komplikują kolejne zbrodnie oraz brak sił i środków, umożliwiających skuteczne działanie. Wkrótce okazuje się, że ofiary powiązane były z niemieckim korpusem ekspedycyjnym Afrika Korps, a śledztwo utyka w martwym punkcie. Zdesperowany Weber prosi więc o pomoc swojego kolegę, majora Connora Evansa, który wiele lat spędził na Bliskim Wschodzie i posiada tam znajomości, mogące ułatwić im odkrycie kto i dlaczego zabija w powojennym Berlinie.
Choć głównymi bohaterami zdają się być Ann-Katrin Schneider i Connor Evans, w rzeczywistości mamy tu całą plejadę postaci, ulokowanych w różnych czasach i miejscach. Jesteśmy więc nie tylko świadkami aktualnych wydarzeń (z lat 40. XX w.), ale też cofamy się m.in. do Kairu w roku 1915 czy do Afryki Południowo-Zachodniej w roku 1908, poznając losy przodków Ann-Katrin i Connora.
Joanna Jax nie zawodzi swoich czytelników jeśli chodzi o historyczny research. Przedstawia warunki życia w zniszczonym po II wojnie światowej Berlinie, niezwykle plastycznie opisuje Kair z początków XX wieku, sięga po mało znaną w Polsce historię kolonizacji Afryki przez Niemców w latach 80. XIX wieku i opisuje początki konfliktu izraelsko-palestyńskiego.
Gdybym miała wskazać najmocniejszy punkt cyklu „Czas zapomnienia”, byłoby to niewątpliwie tło historyczne.
Co do wątku kryminalnego – autorka najwyraźniej postanowiła przetestować naszą (odbiorców) zdolność uważnego czytania, bo ciągłe „przerzucanie” czytelnika w czasie i przeplatanie różnych fragmentów tej opowieści może być tyleż intrygujące, co męczące. Jeśli więc należycie do grona literackich leniwców lub szukacie niewymagającej i nie angażującej zbytnio umysłu lektury, „Czas zapomnienia” nie jest dla Was.
Plus za umiejętność zaskoczenia niemal na końcu tej opowieści, gdy wydaje nam się, że już poukładaliśmy poszczególne fragmenty i nic niezwykłego nie powinno się wydarzyć. Tymczasem autorka serwuje porcję emocji, choć warto zaznaczyć, że równie gwałtownie jak je wzbudziła, potrafiła je zgasić [w morzu].
Ważnym i wciągającym motywem tego cyklu jest relacja Ann-Katrin i Connora. Relacja romantyczna, choć trudna, naznaczona rozczarowaniem, cierpieniem i nienawiścią. Nie będę udawać, że jestem fanką romansów, nic więc dziwnego, że ten fragment powieści Joanny Jax (obu) wydał mi się najmniej interesujący i obarczony pewną dawką naiwności, a jednocześnie obudziła się we mnie na chwilę ta mała dziewczynka, lubiąca gdy bajki kończą się dobrze, więc gdzieś w myślach trzymałam kciuki, by miłość brytyjsko-niemiecka się odrodziła. Czy tak się stało? Nie zdradzę, zachęcam – jak zawsze – do przeczytania, a przy okazji wyrobienia sobie własnego zdania na temat tego literackiego mariażu gatunkowego. Muszę Was jednak ostrzec – autorka potrafi zaciekawić, a jednocześnie stosuje wyższą formę sadyzmu wobec swoich czytelników, kończąc tom pierwszy w takim miejscu, że napięcie sięga zenitu i od razu macie ochotę dowiedzieć się co dalej. Co ważne, mimo że każda z dwóch części cyklu ma swój tytuł, nie są to dwie odrębne powieści, które możecie przeczytać w dowolnej kolejności. To dwa tomy tej samej historii i dopiero razem tworzą całość.
Gdybyście zapytali mnie o czym jest „Czas zapomnienia”, odpowiedziałabym, że o rasizmie rodzącym okrucieństwo niemieckich i brytyjskich kolonizatorów, o politycznej poprawności i obłudzie wielkich mocarstw, o polityce dla której ludzkie życie niewiele znaczy, a los jednostki pozostaje niezauważony na tle losów świata. To też opowieść o sile zazdrości, która popycha do zbrodni i o sile pieniądza, za który można kupić niemal wszystko. W końcu jest to opowieść o miłości, nie tylko tej romantycznej.
Kryminał, romans i powieść historyczna – co z tych składników upichciła Joanna Jax? Sprawdźcie sami, sięgając po cykl „Czas zapomnienia”.
Wydawca o książce:
Pod koniec lat czterdziestych dochodzi w Berlinie do serii tajemniczych morderstw. Pozornie ofiary nic nie łączy, jednak oficer prowadzący śledztwo odkrywa, że każda z tych osób przebywała w czasie wojny na terenie Afryki Północnej. Brak motywów, niewiele śladów pozostawionych na miejscu zbrodni a także zmowa milczenia sprawiają, że śledztwo utyka w martwym punkcie. Zdesperowany śledczy prosi o pomoc swojego dobrego znajomego, byłego oficera brytyjskiego wywiadu, który spędził na Bliskim Wschodzie wiele lat, licząc, że ten, dzięki znajomościom w tamtym regionie świata zdoła rozwikłać zagadkę niewyjaśnionych zabójstw. Mężczyzna, który po kapitulacji Rzeszy przybywa do zniszczonego Berlina, postanawia podjąć wyzwanie. Nie spodziewa się jednak, że korzenie całej historii sięgają początku wieku i mają również związek z pewną upalną nocą, kiedy to poznał pełną uroku tancerkę, która niedługo potem złamała mu serce i zrujnowała karierę.
Tytuł cyklu: Czas zapomnienia
Autor: Joanna Jax
Wydawca: Skarpa Warszawska
Format: e-book
Tom I: O północy w Berlinie/Warszawa 2024/245 stron/Wydanie pierwsze/ISBN: 978-83-83293-98-1
Tom II: Kair, czwarta rano/Warszawa 2024/265 stron/Wydanie pierwsze/ISBN:978-83-83294-00-1