Ta historia narodziła się z przypadku, choć w przypadki od dawna już nie wierzę. A jednak… ponoć przypadkiem Katarzyna Droga trafiła na pamiętniki Wacławy Lignowskiej – kobiety, która ponad 120 lat temu przybyła do dworu w Drozdowie, by objąć posadę damy do towarzystwa dziedziczki – Pauliny Lutosławskiej. Zapiski z przełomu XIX i XX w. zainspirowały pisarkę do stworzenia dwutomowej sagi rodzinnej. Oto tom pierwszy – „Dama do towarzystwa”.
Wacława Lignowska raczej nie spodziewała się, że lektura jej pamiętnika, zawierającego szczegółowe opisy funkcjonowania polskiego dworu, należącego do rodziny Lutosławskich, stanie się impulsem do stworzenia powieści, w której ożyją członkowie znamienitego rodu. Rodu, który dał Polsce m.in. znakomitego kompozytora (Witolda), profesora filozofii (Wincentego), inżyniera elektrotechniki i budownictwa, a zarazem projektanta i wykonawcę pierwszych na terenie Królestwa Polskiego budowli z zastosowaniem konstrukcji żelbetowych (Mariana) czy księdza i współtwórcę pierwszych drużyn harcerskich (Kazimierza). Zapewne też nigdy nie przyszło jej do głowy, że stanie się pierwowzorem postaci literackiej – Konstancji Korczycowej, tytułowej bohaterki pierwszego tomu sagi drozdowskiej.
Katarzyna Droga stworzyła powieść fabularną, sięgnęła w niej jednak po historię prawdziwych ludzi, a tym samym zamknęła wyobraźnię w ramach faktów. Przypomniała profesję damy do towarzystwa, nakreśliła jak działał drozdowski dwór, w jaki sposób był zarządzany, co wówczas jadano, jakie stroje noszono i które tradycje kultywowano. Opis suto zastawionych, świątecznych stołów przywodził mi na myśl sceny z „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza i wywoływał… dziwne uczucie ssania w żołądku.
W powieści Drogiej mamy dwie główne bohaterki – wspomnianą Konstancję, trzydziestokilkulatkę zmuszoną po śmierci męża podjąć pracę oraz panią Paulinę Lutosławską – nieprawdopodobnie silną kobietę, chrześcijankę i patriotkę, twardą ręką zarządzającą majątkiem i wychowującą synów. Choć obie kobiety łączyło wdowieństwo i konieczność radzenia sobie w patriarchalnym świecie, różnił je status społeczny i poziom otwartości na to, co nowe.
Konstancja, mimo iż zachowawcza w większości podejmowanych decyzji, rozumiała iż rola kobiet się zmienia, dostrzegała np. profity płynące z dostępu do edukacji, tymczasem pani Paulina miejsce przedstawicielek płci pięknej widziała przy mężu, rolę matki i żony uważała za najważniejszą, a podejmowanie przez niewiasty pracy, szczególnie w zawodach powszechnie uważanych za męskie, np. lekarz, postrzegała jako – delikatnie rzecz ujmując – niestosowne. Autorka dołożyła starań, by obie kobiety pokazać nieco bliżej, zajrzeć w ich myśli, odkryć uczucia, budując dzięki temu pełnokrwiste, „ludzkie”, a więc nieidealne postaci.
W „Damie do towarzystwa” stary świat ściera się z nowym na wielu płaszczyznach. Bohaterów dzielą poglądy na sprawy społeczne i polityczne. Jedni trwają w utartych schematach i pielęgnują konserwatyzm, inni czują potrzebę zmian i pójścia z duchem czasu.
A jest za czym podążać : nowa moda i obyczaje, dążenie kobiet do samostanowienia, rosnące nadzieje i szanse na niepodległość ojczyzny, w końcu różne ku tej niepodległości drogi – zwolennicy marszałka Piłsudskiego spierają się ze zwolennikami Romana Dmowskiego. Ten drugi jest zresztą częstym gościem w Drozdowie.
Mamy tu całą plejadę niezwykle interesujących postaci drugoplanowych, choć czytając miałam wrażenie, że autorka skupia uwagę czytelnika przede wszystkim na tych kobiecych, jak synowe pani Pauliny: lekarka i działaczka społeczna Maria Lutosławska czy pisarka i dziennikarka Sofia Casanova Lutosławska. Każda z nich zasługuje na to, by stać się główną bohaterką odrębnej powieści.
Uważni czytelnicy dostrzegą zapewne wyraźnie zaakcentowane tematy: patriotyzm i żałobę po stracie dziecka.
Dziecięcych śmierci jest w „Damie do towarzystwa” kilka, motyw pogrążonej w rozpaczy matki przewija się więc gdzieś w tle (doświadcza tejże m.in. Paulina Lutosławska, Sofityna czy Maria – żona Mariana).
Patriotyzm pojawia się jako miłość do ojczyzny (dla pani Pauliny niemal tak samo ważna jak miłość do Boga) oraz zaangażowanie w działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości – za co niektórym członkom rodu Lutosławskich przyszło zapłacić najwyższą cenę.
Jeśli odstrasza Was stylizowany język powieści historycznych, to w tym przypadku nie macie się czego obawiać. Powieść Katarzyny Drogiej napisana jest bardzo przystępnie i bez „szlacheckiego zadęcia”.
Choć jestem przeciwniczką dzielenia literatury na kobiecą i męską, muszę zaznaczyć, że „Dama do towarzystwa” prezentuje raczej kobieca perspektywę, a tym samym śmiem podejrzewać, że spodoba się przede wszystkim paniom.
Dobrze napisana saga, wciągająca powieść o ziemiańskim rodzie na tle historii kraju i świata. Wciągnęła mnie na tyle, że sięgnęłam po część drugą – „Dziedziczka łez”. Polecam.
Wydawca o książce:
Opowieść inspirowana prawdziwą historią rodziny Lutosławskich.
Schyłek XIX wieku. Konstancja Korczycowa, po śmierci męża decyduje się objąć posadę damy do towarzystwa Pauliny Lutosławskiej, właścicielki dworu w Drozdowie. Wchodzi w rodzinę silnych kobiet, które mimo obyczajów epoki potrafią spełniać swoje pasje. Paulina zarządza ogromnym majątkiem i sześcioma synami, Sofityna jest poetką z dworu hiszpańskiej królowej i jedną z pierwszych reporterek, Maria pionierką – lekarką, Izabela poczytną w międzywojniu pisarką. Dwór nad Narwią jest ich rodzinnym gniazdem.
Czy Konstancja znajdzie tu dom, miłość i przyjaźń? Czy dostosuje się do zwyczajów kwitnącego majątku, słynnego na całym świecie z produkcji piwa? Jak wykorzysta własne pasje i marzenia o samodzielności? Czy uda się ocalić dwór w Drozdowie? Powieść ukazuje realia ziemiańskiego życia i kobiet tej epoki.
Znajdziecie tu miłość od uderzenia piorunem i swaty z rozsądku, budowę fortuny i bohaterską śmierć, podróże, pasje naukowe i szaleństwo. Mężczyźni tej rodziny byli bohaterami i budowniczymi, Witold muzykiem znanym na całym świecie. Ale to kobiety ocaliły dwór, który oparł się wichrom dziejów i po dziś dzień wita gości w Drozdowie nad Narwią.
Tytuł: Dama do towarzystwa
Autor: Katarzyna Droga
Wydawca: Wydawnictwo Zwierciadło
Rok wydania: 2023
Ilość stron: 312
Oprawa: miękka ze skrzydełkami
ISBN: 978-83-8132-452-6